Deneme nasıl yazılır sorusu, deneme yazmak isteyen birçok kişinin en merak ettiği sorulardan birisidir. Birçok kişi, belirli bir konudaki duygu ve düşüncesini anlatabilmek için bir deneme yazmak ister. Ancak deneme yazmak öyle pek de göründüğü gibi kolay değildir. Gelin isterseniz birlikte deneme nasıl yazılır sorusunu yanıtlamaya çalışalım.

Deneme nasıl yazılır?

Deneme yazmaya başlamadan önce ilk yapmamız gereken şey denemenin ne olduğunu iyi öğrenmektedir. Her türlü işte olduğu gibi, bir şeyi yapmadan önce, yapılacak işin tanımlamasını iyi yapmak gerekir. Bu nedenle deneme yazmaya başlamadan önce deneme nedir sorusunu sormamız gerekmektedir.

Deneme nedir? Denemenin özellikleri nelerdir?

Deneme, bir kişinin herhangi bir olay veya konu hakkındaki duygu ve düşüncelerini samimi bir üslupla aktardığı bir anlatı biçimidir. Anlatı türü olarak metin olan denemenin ilk şartı, yazarın kendi duygularını ve düşüncelerini hiçbir sınırlamaya takılmadan samimice aktarmasıdır. Öğretici bir metin şartı olmamakla birlikte, genellikle öğretici bilgilerin de bulunması bir denemeyi kaliteli kılan unsurlardan birisidir. Bilimsel makalelerden farklı olarak, bir denemede herhangi bir düşüncenin veya tezin ispatlanması asla gerekmez. Denemecinin böyle bir gayesi olmaz. Asıl amaç, kendi duygu ve düşüncelerini karşı tarafa sıkmadan anlatabilmektedir.

Deneme türü edebiyat tarihinde yaklaşık beş yüz yıldan fazla bir geçmişe sahiptir. Dünya çapında yaygınlaşması ve belirli bir ün kazanması ise Fransız yazar ve düşünür Monteigne ile olmuştur. Monteigne’nin meşhur Denemeler isimli kitabı, deneme türüne ismini de veren bir eser olarak kabul edilmektedir. (Denemenin tanımı, türleri, özellikleri, temsilcileri ve deneme örnekleri hakkında daha detaylı bilgi sahibi olmak için Deneme Nedir? isimli yazımızı tıklayarak okuyabilirsiniz.)

Deneme nasıl yazılır

Deneme nasıl yazılır? Nereden başlayacağım?

İyi bir deneme yazmanın en altın kuralı, tüm metin çalışmalarında olduğu gibi en başta iyi bir okur olmaktır. Özellikle deneme yazmak isteyenlerin, birçok farklı deneme okuması gerekmektedir. Deneme okumaları yaparken, farklı kültür ve ülkelere ait denemeleri de araştırmak, ortaya güzel bir deneme çıkmasında kesinlikle fayda sağlayacaktır. Tüm nedenlerden dolayı, deneme yazmaya en başta sıkı bir okuma yaparak başlanır.

Türlerine, sayfa sayılarına göre değişmekle birlikte denemeye yazmaya başlamadan önce en az 25-30 tane farklı deneme okumanız tavsiye edilmektedir.

Denemelerinizi okuduysanız ya da hayır bana gerek yok, doğrudan yazmak istiyorsanız gelin adım adım deneme yazma pratiklerine bakalım.

Adım adım deneme yazma

İyi bir deneme yazma süreci temel olarak iki aşamadan oluşmaktadır. Bunlar ön araştırma ve hazırlık süreci ile yazma süreci aşamalarıdır. Güzel bir deneme ortaya çıkarmak için iki aşamada da sabırlı ve istikrarlı olmanız gerekmektedir. Bu iki aşamanın dengeli bir şekilde yürütülmesi, ortaya çıkacak olan denemenin kalitesi için büyük önem taşımaktadır.

Ön araştırma ve hazırlık süreci

Ön araştırma hazırlık süreci deneme yazmanın temelini oluşturmaktadır. İyi bir deneme kaleme almadan önce hazırlık sürecindeki basamakları adım adım uygulamanız, metne yansıyan cümlelerinizi derinden etkileyecektir. Bu yüzden gelin birlikte ön araştırma ve hazırlık sürecine bakalım.

Güzel bir konu belirleyin

İyi bir deneme yazmak için öncelikle konunuzu iyi belirlemeniz gerekir. Özgün veya güncel bir konu her zaman ilgi çekecektir. Ya da mesleğiniz, hobileriniz veya ilgi alanlarınızdan detaylı bilgi sahibi olduğunuz konuları seçmek avantaj sağlayacaktır.

Araştırmalara başlayın

Seçtiğiniz konu hakkında esaslı bir araştırma şarttır. Asla ben bu konuyu çok biliyorum yanılgısına düşmeyin. Dünyada iletişim çağı müthiş hızlanmış durumda. Her an her konuyla ilgili birçok farklı bilgi üretilmekte. Güncel kalmaya özen gösterin.

Güvenilir kaynaklar edinin

Araştırma yaptığınız konuyla alakalı güvenilir kaynakları mutlaka edinmelisiniz. Dijital kaynakların doğruluğunu teyit etmeyi unutmayın.

Araştırmanızı derinleştirin

Araştırmalarınızı derinleştirmenin en pratik yolu, güncel kaynakların yanı sıra bilimsel kaynakları da incelemektedir. Bilimsel makaleler için Google Akademik ve bilimsel tezler için YÖK Tez Merkezi size büyük katkı sağlayacaktır.

Bir tek kitap yazmak için, yarım kitaplık okuyunuz. Samuel Johnson

Notlar alın

Hayır, asla tek başına okumalar yetmez. Mutlaka ama mutlaka notlar almasınız. Aldığınız notları sık sık gözden geçirmek, içselleştirmenizi ve yorum kabiliyetinizi arttıracaktır.

Yorum yapmaya başlayın

Araştırmasını bitirdiğiniz konuyla ilgili olarak kendi kendinize yorumlar yapın. Yaptığınız yoruma yine kendiniz itiraz edin. Düşüncenizi çürütmek için yine farklı düşüncelerinizi kullanın. Emin olun böylelikle ayaklarınız yere daha sağlam basacaktır.

Beyin fırtınası yapın

Zeki insanlar aklını, daha zekiler başkalarının aklını kullanır sözünü unutmayın. Bu yüzden etrafınızdaki insanlarla, arkadaşlarınızla ya da ailenizle araştırma yaptığınız konuyla alakalı olarak beyin fırtınaları yapın. Onların yorumlarını dinleyin. Hatta bir agora meclisinde o konuyla ilgili tartışmanın fitilini ateşleyin ve çekilip kenara gözlem yapın. Her insan size farklı bir ufuk kazandıracaktır.

Yazmak sanatı, hayatı incelemekle kazanılır. Amiel Suche

 

Deneme yazma süreci

Adım adım deneme yazma

Ön hazırlık sürecindeki bütün adımları tamamladınız. Sıra geldi denemeyi kaleme almaya. Gelip birlikte denemeyi yazmamaya başlayalım. Deneme yazmaya hazır mısınız?

“Hazır mısın?” sorusunu kendinize sorun

Ön araştırma ve hazırlık sürecinin sağlıklı tamamlanıp tamamlanmadığını anlamak için hazır mısın sorusunu öncelikle kendinize sorun. Eğer içinizde bir yerde eksiklik hissediyorsanız araştırmaya devam edin. Hazır mısın sorusuna samimi bir şekilde evet yanıtı verene kadar bu aşamayı tekrar edin.

Taslak metni kur

Deneme yazmaya başlamadan önce, aklınıza gelen noktaları cümleler ya da maddeler halinde yazıya dökün. Konunun içeriği ile ilgili vereceğiniz anekdotlar varsa mutlaka bu aşamada yazıya aktarın. Daha sonra kendi içinde bir mantık silsilesi ile sıralama yapın.

Rahat olun ve ilk cümleyi

Taslak metninize kadar bütün aşamayı geçtiyseniz artık iş bitti. Daha fazla oyalanmadan yazmaya başlayın. İlk cümle en önemli cümlenizdir. İlk cümleyi defalarca silin ve yeniden yazın. O cümle kendi kendine size “tamam oldum, artık beni silme” diyecektir.

Yazmaya devam edin

İlk cümleyi yazdıktan sonra bir ferahlama ve bir rahatlama yaşayacaksınız. Artık yazmaya rahatlıkla devam edebilirsiniz. Çekinmeyin, taslağınıza göre içinizden geldiği gibi düşüncelerinizi ifade edin.

Notlarınıza bakmayı unutmayın

Yazarken geriye dönmek ve oturmuş bir metni revize etmek bir hayli zordur. Bu nedenle yazarken sık sık aldığınız notlara bakmayı ihmal etmeyin. Notlar arasındaki bir bilgi veya anekdotu koymanız gereken yeri kaçırırsanız, yeniden eskiye dönüp araya sıkıştırmak metnin akışını bozabilir.

Kendinizle sohbet edercesine samimi olun

Deneme yazmanın altın kuralıdır samimiyet. Bu nedenle hiçbir kaygıya yer bırakmadan samimi olun. Aman falanca ne düşünür, aman bu cümlede filanca yanlış anlar gibi çekincelere yer vermeyin. En az utanacağınız kişi kendiniz olarak, kendinizle sohbet edercesine rahat olun.

Kişinin kıymeti, dilinin altında ve kalemin ucunda gizlidir, onu söz ve yazı açığa vurur. Ali Fuat Başgil

Özdeyişlere yer verin

Yazdığınız konuyla alakalı varsa atasözü, aforizma veya özdeyişlere yer verin. Başka kişilerin düşüncelerini aralara serpiştirmek metninizi zenginleştirecektir. Mesela şu ana kadar üç farklı özdeyiş okudunuz arada. Eminim aralarda onları okumak hem hoşunuza gitmiştir hem de kısa süreli düşünmenizi sağlamıştır.

Duygularınızı açıklamaktan korkmayın

Denemenizi yazarken duygularınızdan bahsetmekten asla çekinmeyin. O an, yazdığınız konuyla alakalı ne hissediyorsanız bütün çıplaklığı ile aktarın. Korkmayın, hiç kimse sizi bu duygunuzdan dolayı yadırgamayacak.

Akıcı cümleler kurmaya çalış

Akıcı bir metin her zaman okuru zinde tutar. Bu nedenle cümleleri akıcı bir şekilde sıralamaya çalışın. Fazla uzun cümlelerle metni boğmayın. Yüklemlere sık sık yer verin. Metindeki bütünselliğe dikkat edin. Başta akıcı giden metin sonlara doğru durulursa okuru kaybetme riskiniz çoğalır.

İlgi çekici ve merak uyandırıcı cümleler kurun

Metnin içinde okurun ilgisini çekecek ve okurda merak uyandıracak cümleler kurmaya çalışın. Ama bunu asla abartmayın. Metnin uzunluğuna göre bir veya birkaç kez yapmanız yeterli olacaktır.

Son paragrafa dikkat edin

Denemenizi yazdınız, yazdınız, yazdınız. Geldiniz son paragrafa. Artık pastanın süsünü yapmanız gerekmektedir. Bu nedenle son paragrafa son derece dikkat etmelisiniz. Konunuzu, düşüncenizi ve duygularınızı toparlayıcı bir son paragrafla bitirmelisiniz.

Deneme yazmakla ilgili son tavsiyeler

Denemenizi yazdınız ve bitti. Hayırlı olsun. Ama işiniz bitti mi? Hayır. Şimdi size hızlı hızlı denemeyi yazdıktan sonra yapmanız gerekenlere dair birkaç ufak tavsiye.

  • Yayımlamak için acele etmeyin. Bırakın biraz denemeniz demlensin.
  • Sık sık açıp okuyun. Yeni cümleler eklemek yerine silin. Metin budama her zaman kaliteyi arttırır.
  • Arkadaşlarınıza okutun. Çekinmeyin. Tavsiyelerini alın.
  • Yazım yanlışlarına dikkat edin. Emin olun yazım yanlışı çıkacaktır. Hemen düzeltin. Bu yazıda da yazım yanlışlarına denk gelmiş olabilirsiniz. Zaman içerisinde düzelteceğime emin olabilirsiniz.
  • İmla kurallarına dikkat edin. Yazarken gözden kaçırdığınız imla hatalarını düzeltin.
  • Devrik cümleleri ayıklayın. Fazla devrik cümle metninizin ritmini bozabilir.
  • Anlatım bozukluklarına dikkat edin. Anlatım bozuklukları en zor konulardan birisidir.
  • Bir editöre ya da anlayan birisine okutun. Onların tavsiye ve yapıcı eleştirilerine kulak kabartın.
  • Yıkıcı eleştirileri duymayın. Yapmak zor, yıkmak kolaydır. Siz zoru başardınız, yıkmak isteyenlere asla kulak asmayın.

Evet, son maddeleri de yerine getirdiyseniz, artık denemeniz yayımlanmaya hazır. Dergiler, gazeteler ya da dijital platformlara gönderebilirsiniz. Eğer birden fazla denemeniz olduysa, birkaç tane daha ekleyerek bir kitap dosyası yapabilir ve yayınevlerine başvurabilirsiniz.

Not: Görseller Freepik lisansına sahiptir.

 

Kategoriler: Blog

💬 Whatsapp'tan ulaş